فرایند، تکنیک و ابزارهای مدیریت دانش

حل مشکلات دانشی با کمک ابزار اطلاعاتی

چرا نمی‌توانید مشکلات دانشی را تنها با ابزارهای اطلاعاتی حل کنید؟

حل مشکلات دانشی با ابزارهای اطلاعاتی؟! درست است که دانش و اطلاعات بخشی از یک پیوستار هستند ولی دو مفهوم جدا از هم‌اند. ما نمی‌توانیم مشکلات دانشی را تنها با ابزارهای اطلاعاتی حل کنیم. مشتریانی که به ما مراجعه می‌کنند، گاهی مشکل خود را اینچنین مطرح می‌کنند: « تیم‌های پروژه ما نمی‌توانند دانش مورد نیاز در پروژه‌ها را پیدا کنند. از شما می‌خواهیم کمک کنید تا سیستمی برای ذخیره و دسترسی به اطلاعات پروژه بسازیم و آن را توسعه دهیم. چرا نمی‌توانید مشکلات دانشی را تنها با ابزارهای اطلاعاتی حل کنید؟ 1. دانش‌هایی هرگز مدون (کدسازی) نمی‌شوند. بسیاری از دانش‌های سازمانی هرگز به عنوان اطلاعات مدون  (کدسازی ) نمی‌شود. کارکنان بیشتر از چیزی که می‌توانند بگویند می‌دانند و بیشتر از چیزی که بتوانند ثبت کنند، می‌گویند. اغراق نیست اگر بگوییم 80 درصد از دانش یک سازمان غیرمستند است و فقط از طریق شبکه‌های اجتماعی سازمانی ، انجمن‌های خبرگی و فرایندهای مکالمه‌ای مانند همتایان (peer Assist) و تبادل دانش (Knowledge Exchange) قابل دسترسی است این در حالی است که ابزارهای اطلاعاتی برای دسترسی به این دانش‌ها ایده‌ای ندارند و آن را دست نخورده می‌گذارند. 2. دانش پروژ تمام و کمال ثبت نمی‌شود. یک مشکل رایج که می‌تواند در نتیجه مشکل اول باشد

ادامه مطلب ...
تبدیل دانش ضمنی به آشکار

تبدیل دانش ضمنی به آشکار، سَهلی مُمتَنِع!

آیا می‌توان دانش ضمنی را به آشکار تبدیل کرد. در سال‌های دور بشر بعد از رسیدن به موفقیت‌های جدید مثل  اختراع کاغذ، ماشین چاپ یا تلگراف، سال‌ها غرق در  شادی، فخرفروشی و هیجان بود ولی امروزه سرعت این اختراعات به قدری زیاد شده که حتی فرصت نمی‌کنیم کمی شادی کنیم، فقط می‌توانیم مات و مبهوت  نگاه کنیم که امسال چه چیزی قرار است زندگی‌مان را متحول کند. مثلاً  از عجیب‌ترین آنها می‌توانم به نکروباتیک؛ تبدیل مردگان به ربات، گوشت آزمایشگاهی، بتن «زنده» ‌با قابلیت خودترمیمی و پاک‌سازی محیط و خیلی موارد که خارج از حوصله این مقاله است، اشاره کنم. بعد از دیدن این اختراعات عجیب و دور از ذهن، با این سؤال مواجه شدم که آیا این علوم جدید به حوزه کاری ما یعنی مدیریت دانش هم راه پیدا کرده‌اند؟ آیا راهکار تکنولوژیکی مدرنی اختراع شده تا به کمک آن بتوانیم دانش ضمنی مدیران و افراد ارشد را به دانش آشکار تبدیل کنیم؟ چرا که ما دانش ضمنی را نوعی دانش شخصی می‌دانیم که فرموله‌کردن آن بسیار مشکل است و نمی‌توان آن را به‌راحتی توضیح داد یا به دیگران منتقل کرد. سهم تکنولوژی مدرن در مدیریت دانش چقدر است؟ سؤال اولی که در پاراگراف  قبل به آن اشاره کردم  را

ادامه مطلب ...
ChatGPT و KM

ChatGPT و مدیریت دانش؛ رقیب یا رفیق؟

ChatGPT، رقیبی سرسخت برای همه چیز؟ این روزها بحث‌های مرتبط با ChatGPT بسیار داغ است. موتور جستجویی که جواب مخاطبانش را خیلی ساده‌تر و سریع‌تر از سایر موتورهای جستجو می‌دهد. شاید اسم ابزار گذاشتن برای این هوش مصنوعی بهتر از موتور جستجو باشد. با این تفاسیر ما با  ابزاری روبرو هستیم که شاید در آینده نه‌چندان دور رقیب سرسختی برای ابر قدرتی مانند گوگل شود. اما آیا تمام این گمانه‌زنی‌ها به واقعیت می‌پیوندد؟ آیا نتایج ارائه شده در ChatGPT نتایج دقیق و صحیحی هستند؟ در نهایت به سؤالی می‌پردازیم که دغدغه اصلی نگارش این مقاله است. اینکه آیا ChatGPT سیستم‌های مدیریت دانش را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و جایگزین آنها می‌شود یا خیر؟ برای رسیدن به جوابی کاملتر باید کمی در مورد کار با این ابزار بدانیم. اولین نکته این است که اگر سؤالات به ترتیب خاصی از ChatGPT پرسیده شود نتایج فرق می‌کند. در بعضی موارد به نظر می‌رسد این فناوری از پرس‌وجوهای قبلی یاد می‌گیرد اما گاهی اوقات هم این‌طور نیست. نکته دیگر اینکه در برخی موارد نتایج ارائه شده توسط این ابزار در دنیای واقعی درست نیستند. برای برطرف‌شدن بخشی از این ابهامات سعی می‌کنم با کمک خود این ابزار در مورد ارزش مدل‌های زبانی تعمیم‌یافته، جزئیات بیشتری

ادامه مطلب ...
چرا پایگاه دانش مهم است؟

پایگاه دانش، ابزاری کاربردی یا سربارِ سازمان؟

پایگاه دانش چیست؟ پایگاه‌های دانش پایه و اساس عملکرد مدیریت دانش شما هستند. آنها کتابخانۀ آنلاین اطلاعاتی در مورد محصول، خدمات، بخش‌ها یا موضوعات سازمانی هستند. داده‌های موجود در پایگاه دانش شما می‌توانند توسط هر فردی از جمله ذی‌نفعان، کارکنان، مدیران پُر شوند. البته گفتن این نکته بااهمیت است که در سازمان‌های بزرگ بهتر است ورود اطلاعات از منابع مختلف تنها توسط مدیران دانش انجام شود. یعنی تنها مشارکت‌کنندگان آشنا با فرایندها، دانش را وارد کنند. محتوای این پایگاه دانش می‌تواند شامل نکات و جزئیات بخش حقوقی یا منابع انسانی سازمان تا توضیح نحوه عملکرد یک محصول باشد. همچنین می‌تواند شامل سؤالات متداول، راهنماها، راهنماهای عیب‌یابی، کتاب‌های راه‌اندازی* و سایر اطلاعاتی باشد که تیم یا سازمان شما ممکن است به آن نیاز داشته باشد.  امروزه بسیاری از پایگاه‌های دانش حول محور هوش مصنوعی ساخته می‌شوند و می‌توانند با کاربرانی که از آنها استفاده می‌کنند در تعامل باشند. راه‌حل‌ها در آنها بر اساس چیزی است که ما آن را استدلال قیاسی خودکار می‌نامیم. به این معنی که  کاربر یک سؤال و یا مفهوم را وارد سیستم می‌کند و نرم‌افزار با محدودکردن نتایج جستجو و ارتباطات مفهومی او را به درست‌ترین راه‌حل و دقیق‌ترین سند می‌رساند.  (*): runbook در یک سیستم یا شبکه کامپیوتری، مجموعه‌ای

ادامه مطلب ...
ابزارها و تکنیک‌های مدیریت دانش را در قالب جدول تناوبی ببینید؟

کارآمدترین ابزارها و تکنیک‌های مدیریت دانش

هر سازمان نیازمند شکل خاصی از مدیریت دانش است. مدیریت دانش مجموعه‌ای از تکنیک‌ها، روش‌ها و ابزارهای خاص است و به‌واسطه اینهاست که سازمان‌ها می‌توانند از مزایای مدیریت دانش بهره‌مند شوند. در حال حاضر تعداد زیادی از این ابزارها وجود دارد ولی خوب است بدانید که لزومی ندارد سازمان‌ها از همه این تکنیک‌ها و ابزارها استفاده کنند چرا که بسته به شرایط و ویژگی‌های سازمان باید نسبت به استفاده از آن‌ها اقدام کنید. این یعنی هر سازمان نیازمند شکل خاصی از مدیریت دانش است تا بتواند عملکرد بهتری داشته باشد. با توجه به این موضوع در ابتدای این مقاله جدول تناوبی عناصر برنامه‌های مدیریت دانش را می‌بینید در ادامه به اهمیت و چرایی استفاده از آنها می‌پردازم و در نهایت هم 32 مورد از این ابزار و تکنیک‌ها را به شکل خلاصه تعریف می‌کنم تا تصمیم راحت‌تری برای لزوم استفاده یا عدم استفاده از آنها بگیرید. جدول تناوبی عناصر برنامه‌های مدیریت دانش چیست؟ جدول تناوبی عناصر برنامه‌های مدیریت دانش اولین بار توسط شرکت Knowledge Architecture ارائه شد. این جدول دسته‌بندی جالب و جامعی از ابزارها و تکنیک‌های مدیریت دانش را با الهام‌گرفتن از جدول عناصر مندلیف ارائه می‌دهد. در تصویر زیر می‌توانید این جدول را مشاهده کنید. دسته‌بندی ابزارها و

ادامه مطلب ...

فلسفه‌ای برای موفقیت مدیریت دانش: «خودت انجام بده»

موفقیت مدیریت دانش در گرو اجرای بی‌واسطه آن توسط تیم شماست. همه ما می‌دانیم که جاری‌سازی و نهادینه کردن روح مدیریت دانش در سازمان و تبدیل آن به یک فرهنگ پایدارِ سازمانی کار ساده‌ای نیست. اینطور نیست که بقول برخی از شبه کارشناسان، کار با فرهنگ سازی جمع شود. چراکه خود این عبارت نیاز به تامل دارد. از طرفی اینکار یک‌روزه، یک‌هفته‌ای یا با انجام یک پروژه یک‌ساله میسر نمی‌شود. موفقیت مدیریت دانش در اصل یک حرکت مستمر سازمانی است. حرکتی که باید با انرژی درونی سازمان اتفاق بیافتد. این یعنی باید عده‌ای دلسوز در سازمان وجود داشته باشند که مجهز به ابزارها و روش‌های مناسب مدیریت دانش باشند و به‌تدریج و با یادگیری تجربی، در مدیریت دانش حرفه‌ای شوند. مدیریت دانش باید تبدیل به یک توانمندی درونی در سازمان شما شود و زمانی که این اتفاق بیفتد شاید لازم نباشد عنوان مدیریت دانش را بر آن بگذارید. در این نوشته قصد دارم فلسفه جدیدی را مطرح کنم که هم ریسک شکست در مدیریت دانش را کاهش می‌دهد، هم هزینه‌های شما را در راه موفقیت مدیریت دانش را به شکل معقولی کاهش می‌دهد: فلسفه‌ای با این مفهوم «خودت انجام بده». راز موفقیت مدیریت دانش چیست؟ خودت انجام بده یا به‌اصطلاح

ادامه مطلب ...
بِه‌روش-هایی-برای-مستند‌سازی-درس‌-آموخته-پروژه

بِه‌روش­­‌هایی برای مستند‌سازی درس‌ آموخته پروژه

اول سند درس‌ آموخته پروژه بعد جشن اتمام پروژه. شما هم وقتی پروژه‌ای تمام می­‌شود، جشن می­‌گیرید؟ اگر جوابتان مثبت است باید بگویم لطفا عجله نکنید. تا وقتی‌که سند درس‌ آموخته پروژه را مستند نکرده‌اید؛ نباید خوشحالی کنید چراکه هنوز پروژه تمام نشده‌است. سازمان شما به‌عنوان یک مجموعه با جمع‌­آوری و انتشار دروسی که تیم هنگام تکمیل پروژه قبلی یاد گرفته‌است می‌تواند از مزایای درس‌ آموخته‌های پروژه بهره‌­مند شود. اگر بخواهم خیلی خلاصه بگویم، با این کار احتمال اشتباه‌های مشابه توسط سایر تیم‌­ها را کاهش می‌دهید و در مورد چگونگی بهبود فرایندها و روندهای مختلف از تجربیات خود استفاده می‌کنید. همین اهمیت درس آموخته‌ها باعث شد در این مقاله به بِه‌روش­هایی برای ثبت درس‌‌ آموخته‌ پروژه، نحوۀ ایجاد و مستندسازی آنها و اینکه چطور بِه‌روش‌ها می­‌توانند به سازمان شما در بهبود عملکرد پروژه کمک کنند؛ بپردازم. اکثر مدیران پروژه ارزش مستندسازی درس آموخته‌ها و مزیت آن برای تیم‌­، سازمان‌­ و پروژه­‌های فعلی و آینده را می­‌دانند. چراکه آنها اطلاعات ثبت شده‌ای­ هستند که جنبه­‌های موفق و ناموفق یک پروژه را نشان می­‌دهند. به اشتراک‌گذاشتن درس‌آموخته‌های پروژه میان اعضای تیم، سازمان را قادر می‌سازد از بِه‌روش‌های سازمانی استفاده کنند و در عین حال اشتباهات گذشته را تکرار نکنند.  منظور از درس

ادامه مطلب ...
مدیریت دانش چیست؟

مدیریت دانش چیست؟ از لحظه شکل‌گیری این مفهوم تا امروز.

هر آنچه نیاز است در مورد مدیریت دانش بدانید. اولین بار ایده نوشتن محتوایی در مورد مدیریت دانش* وقتی به ذهنمان رسید که متوجه شدیم منابع غنی کمی در این حوزه وجود دارد. در بین منابع آنلاین هم، یا به شکلی ناقص به موضوع پرداخته‌ شده‌است یا اطلاعات درست و نادرست در کنار هم منتشر شده‌است. همین موضوع باعث نگارش محتوایی جامع در مورد چیستی مدیریت دانش شد. محتوایی که به صورت کتابچه هم قابل دانلود است. در این مطلب می‌توانید با مفهوم دانش، مراحل تکامل، مزیت‌ها، اهداف، چالش‌ها، مراحل پیاده‌سازی و هر آنچه نیاز است در مورد مدیریت دانش بدانید، آشنا شوید. اگر زمان کافی برای مطالعه این بلاگ را ندارید از طریق لینک زیر کتابچه را دانلود و در زمان مناسب‌تری مطالعه کنید. (*): مدیریت دانش در جامع‌ترین تعریف، «دانش جمعی سازمان را کنترل می‌کند و منجر به راندمان بهتر آن می‌شود». دانش چیست؟ تصمیم گرفتیم در ابتدا از تعریف دانش شروع کنیم چراکه برای درک بهتر مدیریت دانش قبل از هر چیز باید بدانید دانش چیست؟ در تعریفی کلی، درک یک سازمان یا فرد از اطلاعات کسب‌شده از طریق آموزش و تجربه را دانش می‌گویند. این اطلاعات از داده‌های خامی به‌دست‌ می‌آید که برای انتقال مفهومی خاص

ادامه مطلب ...
استخراج دانش خبرگان چگونه امکان پذیر است؟

استخراج دانش چیست و فرایند اجرایی آن چگونه است؟

تعریف IGI Global از استخراج دانش چیست؟ طبق تعریف IGI Global، استخراج دانش فرآیند مصاحبه با کارشناسان برای مستندسازی و به اشتراک‌گذاری دانش ضمنی آنها است. در انتهای این فرایند، دانش کسب‌شده به «دانش عملی» تبدیل و به دیگر کارمندان منتقل می‌شود. یعنی می‌توان گفت اصلی‌ترین هدف استخراج دانش این است که دانش ضمنی خبرگان را به دانش آشکار تبدیل کند.* (*): ذکر این نکته ضروری است که تبدیل دانش ضمنی به دانش آشکار، کار سختی است و توجیه اقتصادی ندارد. در نتیجه این فرایند تنها در شرایطی باید انجام شود که دانش بدست‌آمده برای سازمان بسیار حیاتی باشد یا اینکه پروژه‌ای بزرگ در حال انجام باشد و بخواهیم دانشِ ضمنی خبرگانِ این پروژه را برای انجام پروژه‌های بعدی ثبت، نگه‌داری و استفاده کنیم. به بیانی دیگر استخراج دانش خبرگان، فرایندِ دریافت، جذب، ثبت و انتقال تجربه سالیان سالِ افرادِ در شرف بازنشستگی یا اشخاصی است که دارای تجربه و دانش‌‏های پروژه‌‏ای، فنی و مدیریتی هستند. دانش به‌دست‌آمده در این فرایند پس از ثبت به قطعات قابل درک برای کارکنان، تجزیه می‌شود تا دیگر کارمندان بتوانند از آنها استفاده کنند. ولی انجام این فرایند نیازمند صرف هزینه، زمان و به‌کارگیری مدیران و مهندسان دانش است که بتوانند مسیر استخراج دانش خبرگان

ادامه مطلب ...