انجمن‌های خبرگی ساختارهایی ارگانیک‌اند نه جلسه!

قبل از پرداختن به قوانین انجمن‌های خبرگی، بد نیست توضیح مختصری در مورد این مفهوم بدهیم. انجمن‌های خبرگی ساختارهایی زنده و پویا هستند. آنها در سازمان، چه مدیریت دانش منسجم وجود داشته باشد چه برای آن هیچ کاری نشده باشد، با یک چرخه عمر مشخص به وجود می‌آیند و از بین می‌روند. انجمن‌های خبرگی (یا همان CoPها) یک خرده‌ساختار منعطف سازمانی هستند که از روش‌ها و ابزارهای مختلف برای حل مسئله، تعامل و اشتراک دانش استفاده می‌کنند.

وظیفه سازمان در قبال انجمن‌ها چیست؟

وظیفه سازمان در قبال این انجمن‌ها، زمینه‌سازی ایجاد آن‌ها در حوزه‌های دانشی است. این راهکار می‌تواند به بهبود معیارهای دانش سازمانی کمک کند. سپس سازمان باید زمینه دوام و بقاء آن‌ها را فراهم کند. سازمان باید به آن‌ها در راستای مأموریتش جهت بدهد و در صورت نیاز در استحاله آن‌ها به یک ساختار رسمی‌تر کمک کند. حتی سازمان زمانی که دلیل وجودی این انجمن‌ها از بین می‌رود باید زمینه مرگ آن‌ها را فراهم کند. به عبارتی سازمان در زمینه انجمن‌های دانش، نقش یک باغبان را بازی می‌کند، اما نمی‌تواند به انجمن بگوید «ایجاد شو!»، یا «این کار را بکن» یا «جلسه برگزار کن». شاید یک انجمن در طول حیات خود حتی یک جلسه رو در رو هم برگزار نکند.

ساده‌انگاری در مورد انجمن‌های خبرگی را کنار بگذارید.

ساده‌انگاری و پوسته‌بینی در این موضوع باعث می‌شود در برخی ادبیات مرتبط با انجمن‌های خبرگی، به غلط آن را معادل با برگزاری جلسه‌های بین چند خبره خلاصه کنند. این کار راه ساده‌تری برای اجرای یک مفهوم وسیع و کاربردی مدیریت دانش به‌وجود آورده‌است. مطمئناً سازمانی که نگاه صحیح، استراتژیک و سیستمی به مدیریت دانش دارد این تعریف را نمی‌پذیرد.

انجمن‌های خبرگی گروه‌هایی از افراد هستند که در یک موضوع مشخص، تخصص، علاقه‌مندی‌ها، دغدغه‌ها و مسئله‌های خود را به اشتراک می‌گذارند. اعضای انجمن‌های خبرگی، میزان درک خود از موضوع محوری انجمن را به‌صورت مستمر با پرسیدن و پاسخ‌دادن سؤال‌ها، به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات، استفاده مجدد از ایده‌های خوب، حل مسئله‌های یکدیگر و ایجاد روش‌های جدیدتر برای انجام فعالیت‌ها بالا می‌برند.

ده قانون انجمن‌های خبرگی چیست؟

• انجمن‌­های خبرگی باید مستقل از ساختار سازمان باشند؛ مهم­ترین نکته در آن‌ها این است که افراد نیاز دارند درباره چه موضوعی با یکدیگر تعامل کنند.
• انجمن‌­ها با تیم­‌ها متفاوت‌اند؛ محور انجمن موضوع آن است، نه وظیفه یا مأموریت.
• انجمن­‌ها نه جلسه هستند نه وب­سایت یا فروم یا ویکی؛ محوریت آن‌ها تعامل افراد بر مبنای تمایل قلبی و اراده شخصی آن‌­هاست. آنها می‌توانند به‌صورت رو در رو یا با استفاده از ابزارهای IT ارتباط برقرار کنند.
• رهبری و عضویت در انجمن خبرگی داوطلبانه است؛ می­‌توان افراد را به مشارکت در انجمن‌­ها تشویق کرد اما اجبار نه.
• انجمن خبرگی باید بتواند در مرزهای سازمان گسترده شود، فراتر از واحدهای سازمان، پروژه‌ها، فرایندها و محدودیت­های جغرافیایی.
• آن‌ها نباید دوباره‌کاری کنند، قبل از ایجاد یک انجمن جدید باید دقت کرد انجمن­های پیشین در موضوع محوری آن وجود نداشته باشد.
• انجمن­ های خبرگی نیاز به حجم مناسبی از اعضا دارند تا کارکردهای مورد انتظار را برآورده کنند، باید راهکارهای مناسبی برای جذب اعضا اندیشیده شود.
• انجمن­های خبرگی در زمان تولد باید تاحدامکان، موضوعات خود را عمومیت ببخشند و با موضوعات ریز و خاص شروع نکنند. یک انجمن خوب می‌تواند در طول زمان، انجمن­‌های زایشی (Spin-Off) داشته باشد.
• انجمن­‌ها باید با دقت و به‌صورت فعال پرورش یابند و بسته به مرحله آن‌ها در چرخه حیات انجمن مدیریت شوند.
• انجمن‌های دانش را باید به‌وسیله دست‌کاری در شش عنصر زیر حمایت و هدایت کرد:
  1. نوع انجمن؛
  2. فعالیت­های انجمن؛
  3. نیازمندی­های انجمن؛
  4. اهداف انجمن؛
  5. انتظاراتی که از انجمن می‌رود؛
  6. و ابزارها.

کلام آخر

بخش‌هایی از مطالب بالا از وبلاگ استن گارفیلد (Stan Garfield)، یکی از پیشگامان مدیریت دانش در شرکت HP اقتباس شده است.