تولید ثروت از تولید درون بنگاهی
این روزها اقتصاد مقاومتی، نسخه ایست که برای پایداری، بهبود و شکوفایی اقتصاد ایران تجویز شده است. اقتصاد مقاومتی قرابت زیادی با مفهوم اقتصاد مبتنی بر دانش دارد؛ اقتصاد دانش بنیان دارای مولفه های سیستمی متعددی است که بدون حضور متناسب آن ها، کاری از پیش برده نمی شود. دکتر سید علی ابطحی در ستون دیدگاه روزنامه دنیای اقتصاد، طی مطلبی با عنوان تولید ثروت از تولید درون بنگاهی دانش مقدمه ای بر تحولات قرون و اعصار گذشته داشته و دریچه ای بر کاربرد آن در اقتصاد مقاومتی گشوده است. مطلب با تغییرات و اصلاحاتی بازنشر شده است.
تحولات از عصر کشاورزی تا عصر دانش
در قرن های اخیر با آغاز عصر صنعتی سرمایه ها از بخش کشاورزی به سوی صنعت سرازیر و تولید به اصلی ترین منبع افزایش ثروت تبدیل شد. یعنی بنگاه های تولیدی برتری وجود داشتند که می توانستند سرمایه و در نتیجه توان تولید انبوه تری را به دست آورند. پس از مدت طولانی با گسترش تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات، عصر فرا صنعتی یا عصر اطلاعات آغاز شد که در آن منبع تولید از سرمایه به اطلاعات تغییر پیدا کرد.
در این عصر هر بنگاهی که اطلاعات بیشتری از بازار و تحولات آینده آن کسب می کرد، موفق تر بود و سرمایه دیگر تنها منبع افزایش ثروت به حساب نمی آمد. اما پس از مدتی گسترش شدید ارتباطات و اطلاعات موجب شد که توان احصا و کنترل اطلاعات افت شدیدی پیدا کند. در نتیجه اطلاعات اختصاصی در مورد بازار که در انخصاری یک بنگاه باشد و دیگران از آن محروم باشند کاهش شدیدی پیدا کرد و در همین نقطه بود که عصر دانش که در آن فکر و نوآوری منبع اصلی تولید ثروت محسوب می شد آغاز شد.
شروع عصر فرا صنعتی
در واقع در عصر صنعتی مبنای اصلی تولید، سرمایه و در نتیجه تولید انبوه بود و اقتصادهای پیشرو تبدیل شدند. اما پس از مدتی دیگر توان تولید انبوه تری داشتند به اقتصادهای پیشرو تبدیل شدند. اما پس از مدتی دیگر توان تولید انبوه نمی توانست امتیاز محسوب شود چون بسیاری از کشورها به آن دست پیدا کرده بودند. از اینجا بود که اطلاع بیشتر از نوسانات بازار به مزیت رقابتی تبدیل و عصر فرا صنعتی آغاز شد. چرا که اطلاعات بیشتر به بنگاه کمک میکرد که بتوانند به عنوان مثال ارزان ترین مواد اولیه و بهای تمام شده را بدست آورند و گرانترین بازارها را برای محصول خود در هر زمان بیابند. این اطلاعات بود که این امکان و مزیت رقابتی را تولید کرد.
تولید ثروت از تولید درون بنگاهی دانش در عصر دانش
گسترش سریع ارتباطات و اطلاعات در دنیا باعث شد دیگر داشتن اطلاعات بیشتر، مزیت خاصی محسوب نشود، چرا که گسترش این سیستم ها باعث دسترسی همه به اطلاعات بازارها و در نتیجه کاهش اطلاعات اختصاصی برای یک بنگاه می شد. از این مرحله به بعد نه سرمایه و تولید انبوه و نه اطلاعات هیچکدام نمی توانستند مزیت اصلی برای رقابت باشند.
اینجا بود که عامل تفکر و نوآوری به منبع اصلی تولید ثروت تبدیل شد و عصری را بنا نهاد که به عصر دانش مشهور شد. عصری که در آن قدرت تفکر و نوآوری های مفید و مثبت در روش تولید یا محصول، مزیت اصلی به حساب می آید. حتی به حدی که خود دانش نیز به کالایی قابل معامله و ذی قیمت تبدیل شد. از این رو بنگاه هایی می توانند یک اقتصاد دانش بنیان را بسازند که تولید اصلی آنها دانش و نوآوری بوده و هر روز محصولات جدیدتری عرضه و محصول یا روش تولید خود را در کوتاه مدت ارتقا دهند. یک تحقیق نشان میدهد در اقتصادهای پیشرفته شرکت های پیشرو و نام های تجاری معروف، حدود نیمی از درآمد خود را از فروش محصولاتی به دست آورند که در 5 سال اخیر ابداع کرده اند.
تغییر در سیاست بنگاهها
بنابراین در یک اقتصاد دانش بنیان، تولید دانش و نوآوری باید فعالیت اصلی بنگاه های اقتصادی باشد؛ به زبان ساده سیاست بنگاه ها این گونه می شود: تولید ثروت از تولید درون بنگاهی دانش یا به واسطه شبکه های همکاری. به شکلی که این بنگاه ها در واقع تولید کننده های دائمی و مستمر دانش بوده و منافع خود را از نوآوری ها به دست می آورند. به همین جهت است که در اقتصاد های پیشرو بنگاهای اقتصادی بخش بزرگی از هزینه های خود را به اتاق های فکر و بخش های تحقیقاتی خود اختصاص می دهند و سپس محصول نوآورانه خود را در کارخانه های خود و گاه در کشور های که از لحاظ عوامل تولید و نیروی کار ارزان تر هستند، تولید می کنند.
این بنگاه ها در واقع ساختار سازمانی خود را به گونه ای طراحی می کنند که اتاق فکر و نوآوری بخش اصلی و مرکزی و منبع تولید ثروت آن باشند و سپس نوآوری تولید شده را در کارخانه خود که حتی شاید در کشوری دور باشد به تولید انبوه می رسانند. البته واضح است برای تحقق تولید ثروت از تولید درون بنگاهی دانش لازم است زیرساخت های متنوعی اعم از مالکیت فکری، بازارهای دانش، سیاست های کلان دولت ها و … بسیار تعیین کننده است.
یک پاسخ
با سلام و سپاس فراوان از مطلب پر بار و مفید شما
تولید ثروت و درآمدزایی از دانش بحث اصلی اقتصاد دانش بنیان است. در افق 1404 قرار بر این است که 20 درصد درآمد کشور از راه فعالیت های دانش بنیان باشد.