رابطه نزدیک بین مدیریت دانش و HSE

مثل بسیاری از دیسیپلین‌های سازمانی، رابطه مدیریت دانش و HSE هم قابل‌بررسی و تامل است. اگر بخواهم مدیریت دانش را ساده تعریف کنم، باید آن را رویکردی سیستماتیک برای یادگیری سازمانی، تولید و پیاده‌­سازی تجربیات و بِه‌روش‌ها (Best Practice) بدانیم. در نتیجه اگر بخواهیم بهبود مستمر و تعالی در هر حوزه‌ای از عملکرد سازمان ایجاد کنیم، این رویکرد برای سازمان ضروری است؛ حوزه ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) هم از این امر مستثنی نیست و یادگیری از حوادث و سوانح، همچنین به‌کارگیری فعالانه و سیستماتیک آموخته‌­ها، استاندارد‌ها و روش‌های اثبات شده HSE، در بهبود و ارتقای فرهنگ، نظام و شاخص‌های HSE سازمان مؤثر است.

برخی از مزایای KM برای HSE عبارت‌اند از:

• بهبود فرایندهای داخلی و ارائه خدمات HSE با امکان اشتراک‌گذاری و ادغام دانش بین کارمندان و کارشناسان.
• تدوین خط‌مشی‌ها و برنامه‌های صحیح برای HSE بر اساس شواهد و به‌روش‌ها.
• شناسایی و رسیدگی به خطرات و فرصت‌های بهبود HSE و همچنین پیشگیری یا کاهش اثرات نامطلوب در آن.
• ایجاد فرهنگ یادگیری و نوآوری در HSE و افزایش تعامل و ارتباطات کارکنان.
• کمک به‌اندازه‌گیری و نشان‌دادن ارزش و تأثیر فعالیت‌ها و نتایج HSE.

چه دانش‌هایی در این حوزه با اهمیت است؟

حالا که با مزایا و تاثیرات این دو حوزه آشنا شدید بهتر است بدانید که چه دانشی در HSE برای KM با اهمیت است. ناگفته نماند که در مدیریت دانش ما با طیف پیچیده‌ای از انواع دانش رو به رو هستیم. برای مشاهده آنها توصیه می‌کنم مقاله «مدیریت دانش چیست» را مطالعه کنید؛ اما در حوزه HSE تنها دو نوع دانش باید موردتوجه قرار گیرد؛ هر یک از این دو نوع دانش نیاز به راهکارها و رویکردهای متفاوتی دارند که در ادامه به آن می‌پردازم:

1. دانش عملیاتی HSE؛

دانشی است که توسط کارکنان سازمان استفاده می‌شود، مانند:

• چگونه ایمن و دور از خطر باشیم؟
• چگونه سلامت باشیم؟
• چگونه از لطمه زدن به محیط اجتناب کنیم؟
• چگونه در بلندی و ارتفاع کار کنیم؟
• چگونه ابزارها و وسائل برقی را عایق‌بندی کنیم؟ و …

یک سازمان باید این نوع دانش را برای تطابق با الزامات HSE در اختیار داشته باشد. این دانش از طریق برنامه‌های اطلاع‌رسانی، در قالب قوانین HSE، به‌وسیله استانداردها، خبرنامه‌ها و اخطارهای HSE به ذی‌نفعان آن می‌رسد. این نوع دانش، کاملاً کُدگذاری (Codify)، استاندارد و مستند شده‌است و در قالب قوانین طلایی یا موارد مشابه، در سازمان به جریان می‌افتد. این دانش از قسمت‌های مختلف سازمان از طریق فرایندهایی مانند گزارش سوانح یا شناسایی Near missها جمع‌آوری می‌شود. دانش عملیاتی HSE دارای حوزه‌های مشخصی است که بین صنعت­‌های مختلف تفاوت عمده‌ای ایجاد نمی­‌کند و برای یک سازمان، مزیت رقابتی خاصی ایجاد نمی‌کند.

2. دانش حرفه‌ای HSE؛

دانشی است که متولیان HSE در سازمان، از آن برای پیاده‌سازی استانداردها و برنامه‌های HSE استفاده می‌کنند، دانش در این حوزه از طریق ارتباط بین متخصصین HSE به اشتراک گذاشته می‌شود و از طریق بررسی و بازنگری آموزه‌های ناشی از فرایندهای سازمان، کسب می‌شود، مانند:

• چگونگی پیاده‌­سازی استانداردها و فرایندهای HSE
• چگونگی بهبود عملکرد کارکنان و پیمانکاران در زمینه HSE
• نحوه تغییر و فرهنگ‌سازی در حوزه HSE

ابزارها و تکنیک‌های مدیریت دانش که در HSE کاربرد دارند.

در آخرین تیتر این مقاله در مورد ابزارها و تکنیک‌هایی می‌نویسم که در حوزه ایمنی، بهداشت و محیط زیست کاربرد دارد. مدیریت دانش می‌تواند با جذب و انتشار دانش ضمنی و آشکار کارمندان و کارشناسان در این حوزه‌ها به بهبود عملکرد فرایندهای بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) کمک کند. همچنین می‌تواند به شناسایی خطرات و فرصت‌های بهبود HSE و ایجاد فرهنگ یادگیری و نوآوری کمک کند. در ادامه به چند نمونه از ابزارها و تکنیک‌های مدیریت دانش که در HSE کاربرد دارند را معرفی می‌کنم:

• مجموعه ساختار دانش تجربه که به‌اختصار  (SOEKS)،نامیده می‌شود:SOEKS روشی است که از آن برای نمایش گرافیکی دانش در راستای حمایت از تصمیم‌گیری استفاده می‌شود.
• ارزیابی ریسک(risk assessments)، روشی سیستماتیک است که برای شناسایی و ارزیابی خطرات و پیامدهای احتمالی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
•   ارزیابی اثرات زیست‌محیطی(environmental impact assessments )، به  فرایند ارزیابی اثرات بالقوه یک پروژه یا فعالیت بر محیط‌زیست گفته می‌شود.
• ممیزی‌های ایمنی(safety audits)، این کار با کمک بررسی دوره‌ای انطباق و اثربخشی سیاست‌ها و رویه‌های ایمنی انجام می‌گیرد.
• سیستم مدیریت HSE: چارچوبی است که سیاست‌ها، اهداف، مسئولیت‌ها و فرایندهای مدیریت جنبه‌های مختلف HSE را تعریف می‌کند.

مقاله مدیریت دانش در بخش سلامت هم شاید برای شما مفید باشد.